De Woonzaak

De Kinderrechtencoalitie onderschrijft de Woonzaak

Met de Woonzaak willen 38 sociale organisaties de Vlaamse overheid aanklagen omdat ze haar verantwoordelijkheid onvoldoende opneemt in het woonbeleid. De Woonzaak pleit voor een fundamenteel rechtvaardig woonbeleid in Vlaanderen, want wonen is een grondrecht en dus ook een kinderrecht. Bovendien is degelijke huisvesting cruciaal voor de verwezenlijking van tal van andere kinderrechten.

In 2020 publiceerden we het rapport “‘Zie mij’ Onzichtbare kinderen en hun rechten”. Daarin formuleerden we onder andere beleidsaanbevelingen om thuis- en dakloosheid bij kinderen te voorkomen en aan te pakken en om kinderarmoede terug te dringen. Jammer genoeg blijft deze problematiek brandend actueel. Kinderarmoede is namelijk de belangrijkste risicofactor voor thuis-en dakloosheid bij kinderen en jongeren. Samen met de aanhoudende crisis op de woonmarkt, zorgt dat voor een structureel probleem. Armoede en dak-en thuisloosheid gaan over van ouder op kind. Een belangrijk pijnpunt is dat de aanpak van kinderarmoede zich te eng focust op het bestrijden van de gevolgen ervan bij kinderen. Dat is zeker nodig, maar enkel als je ook de oorzaken aanpakt, bestrijd je het probleem structureel en op lange termijn.

Het kinderrechtenkader kan een deel van de oplossing zijn. We vragen overheden, bedrijven en organisaties om bij elke beslissing of maatregel na te gaan of er kinderen betrokken zijn en welke impact zij zullen ondervinden. Het kinderrechtenverdrag legt immers een verplichting op om steeds in het belang van het kind te handelen.(1) Daarnaast heeft ieder kind het recht op een levensstandaard die toereikend is om veilig en gezond te kunnen opgroeien. (2) We roepen op om de ouders structureel te ondersteunen om dit recht te kunnen garanderen en ervoor te zorgen dat alle kinderen van het recht op degelijke huisvesting kunnen genieten.

1. Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind, Art. 3. Verenigde Naties, 20 november 1989.
2.
Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind, Art. 27. Verenigde Naties, 20 november 1989.

Waarom de Kinderrechtencoalitie de Woonzaak steunt

Dak- en thuisloosheid is een problematiek die té veel kinderen en jongeren treft. In 2020 werden meer dan tienduizend gezinnen in Vlaanderen bedreigd met uithuiszetting, waaronder heel wat gezinnen met kinderen. Dat zijn gemiddeld 200 gezinnen per week.(1) Een daklozentelling die plaatsvond in oktober 2020 in verschillende Belgische steden, wees op een verontrustend hoog aantal kinderen en jongeren in dak- en thuisloosheid. Tussen 2018 en 2020 steeg het aantal dak- en thuisloze kinderen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest met maar liefst 55%.(2) Achter die cijfers gaan uiteenlopende en schrijnende verhalen schuil. Heel wat minderjarigen leven ofwel alleen, ofwel samen met hun gezin op straat. Bovendien is er ook sprake van verdoken dak- en thuisloosheid, bijvoorbeeld jongeren die tijdelijk bij vrienden slapen (‘sofaslapers’) of gezinnen die bij familie verblijven.(3)

De belangrijkste risicofactor is kinderarmoede. Die verhoogt niet enkel het risico op dak- en thuisloosheid, maar ook op armoede op latere leeftijd.(4) België heeft één van de hoogste kinderarmoedecijfers van Europa: 1 op de 5 kinderen groeit op in armoede. Bovendien blijft de kinderarmoede sinds 2014 stijgen in België.(5) Bovenop de hoge kinderarmoede is er ook sprake van een crisis op de woonmarkt. De snelle stijging van de huur- en aankoopprijzen van woningen, en daar bovenop de wachtlijsten voor sociale woningen, werken dak- en thuisloosheid in de hand. Met andere woorden, deze problematiek is structureel. Een problematiek die overgaat van ouder op kind.(6)

In 2019 formuleerde het VN – Kinderrechtencomité haar bezorgdheid over de discriminatie van kinderen in armoede en met een handicap op de woningmarkt, de ontoereikende huisvesting, dakloosheid en gedwongen uithuiszettingen in België.(7) Het Comité riep de Belgische overheid op om de strijd tegen kinderarmoede op te voeren en ervoor te zorgen dat àlle kinderen van het recht op degelijke huisvesting kunnen genieten.(8) Het VN – Comité inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten wees de Belgische overheid in 2020 onder andere op het gebrek aan sociale huisvesting en een gecoördineerd huisvestingsbeleid.(9)

Dak- en thuisloosheid onder kinderen en jongeren is dus duidelijk een probleem dat een dringende en structurele aanpak vereist. Het recht op wonen is immers een fundamenteel recht dat iedereen toebehoort.(10) Het VN – Kinderrechtenverdrag erkent dat elk kind het recht heeft op een toereikende levensstandaard, en stelt dat overheden bijstand moeten voorzien zodat alle kinderen toegang hebben tot huisvesting.(11) Het recht op wonen houdt meer in dan “een dak boven je hoofd hebben”: het gaat om een kwaliteitsvolle, veilige en verwarmde woonst.(12) Degelijke huisvesting is immers cruciaal voor de verwezenlijking van tal van andere kinderrechten. Denk maar aan het recht op gezondheid(szorg), sociale zekerheid, onderwijs, vrije tijd, ontwikkeling, privacy, bescherming tegen mishandeling en verwaarlozing…(13)

Het is dan ook de taak van de overheid om deze problematiek aan te pakken door in te zetten op preventieve maatregelen, én structurele oplossingen. De vicieuze cirkel waarbij dak- en thuisloosheid overgaat van ouder op kind, moet doorbroken worden. Daarbij is het cruciaal om de strijd tegen kinderarmoede als een absolute prioriteit te zien. Het verhogen van de leeflonen en andere uitkeringen tot boven de Europese armoedegrens is een eerste stap. Maar ook maatregelen zoals de aanpak van discriminatie op de woningmarkt, de garantie van woningkwaliteit, de aanpak van wachtlijsten voor sociale woningen en het voorkomen van gedwongen uithuiszettingen zijn van belang.(14) Alleen een gecoördineerde en structurele aanpak, waarbij meerdere beleidsdomeinen betrokken worden, kan ervoor zorgen dat alle kinderen hun recht op degelijke huisvesting kunnen verwezenlijken.

1. “Iedere week dreigen 200 gezinnen op straat te belanden”. De Morgen, 12 juni 2021.
2. Dorien Vanmeldert, “Nieuwe daklozentelling: “Cijfers liggen stuk hoger dan verwacht, 1 op de 5 is tussen 18 en 25 jaar“”. VRT NWS, 17 maart 2021.
3. Dorien Vanmeldert, “Nieuwe daklozentelling: “Cijfers liggen stuk hoger dan verwacht, 1 op de 5 is tussen 18 en 25 jaar“”. VRT NWS, 17 maart 2021.
4. Kinderen over leven op straat. Kinderrechtencoalitie Vlaanderen, 2019.
5. Kinderarmoede in België. UNICEF; Kinderarmoede, niet enkel een probleem van lage-inkomenslanden. UNICEF.
6. Kinderen over leven op straat. Kinderrechtencoalitie Vlaanderen, 2019.
7. Concluding observations on the combined fifth and sixth periodic reports of Belgium, para. 16, 36(b) en 37(b). Comité inzake de Rechten van het Kind, 28 februari 2019.
8. Concluding observations on the combined fifth and sixth periodic reports of Belgium, para. 37. Comité inzake de Rechten van het Kind, 28 februari 2019.
9. Concluding observations on the fifth periodic report of Belgium, para. 38. Comité inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten, 26 maart 2020.
10. Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, Art. 25(1). Verenigde Naties, 10 december 1948; Internationaal Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten, Art. 11(1). Verenigde Naties, 19 december 1966; Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten, Art. 17. Verenigde Naties, 19 december 1966; Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap, Arts. 9 en 28. Verenigde Naties, 13 december 2006; Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van Rassendiscriminatie, Art. 5(e)(iii). Verenigde Naties, 7 maart 1966; Verdrag inzake de Uitbanning van alle Vormen van Discriminatie van Vrouwen, Art. 14(2)(h). Verenigde Naties, 18 december 1979; Europees Sociaal Handvest (herzien), Art. 31. Raad van Europa, 3 mei 1996; Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie, Art. 34(3). Europese Unie, 18 december 2000.
11. Die link is ook terug te vinden in het Internationaal Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten (Art. 11(1)), Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap (Art. 28(1)) en de Belgische Grondwet (Art. 23(3)).
12. General Comment No. 4: The Right to Adequate Housing, para. 7-8. Comité inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten, 13 december 1991.
13. General Comment No. 4: The Right to Adequate Housing, para. 9. Comité inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten, 13 december 1991.
14. Kinderen over leven op straat. Kinderrechtencoalitie Vlaanderen, 2019.