… rond jongeren en sociale media

Sociale media zijn een onlosmakelijk deel van de leefwereld van kinderen. Toch laten veel platforms hen in de steek: ze beschermen onvoldoende tegen misbruik, verslaving, fake content of pesten. Een verbod op sociale media tot 16 jaar lijkt dan misschien aantrekkelijk, maar lost het probleem niet in zijn kern op. Wij pleiten daarom voor de duurzame oplossing: sociale media die wél op maat van kinderen zijn ontworpen. In dit standpunt reiken we beleidsadviezen aan én tonen we hoe het anders kan – met inspiratie uit binnen- en buitenland.

• YouTube ontwikkelde YouTube Kids – al bereikt dat nog niet de gewenste publieksaantallen.
• Xooloo Messenger is een berichten-app ontworpen voor kinderen, met kindgerichte beveiligingsmechanismen.
• Zigazoo is een sociaal netwerk vergelijkbaar met TikTok, waarvan de functionaliteiten en filters gericht zijn op het stimuleren van positieve interacties tussen kinderen.
• Op de Ketnet-website kunnen kinderen een Ketprofiel aanmaken.
• TikTok verbande onlangs de hashtag ‘skinnytok’ en Instagram ontwikkelde een ‘bullyfilter’.
• Nieuw Zeeland heeft Netsafe, een dienst waar kinderen hun klacht kunnen indienen, waar de klacht ook wordt behandeld of doorverwezen naar de relevante autoriteiten en waar een professioneel team het kind begeleidt en adviseert tijdens en na de klacht.
• In Duitsland vind je op Flimmo advies over series en films op YouTube, Instagram en TikTok, met een verkeerslichtensysteem om aan te wijzen voor welke leeftijden accounts van influencers geschikt zijn.
• In Nederland ontwikkelde Netwerk Mediawijsheid de MediaDiamant, een praktische tool voor ouders om kinderen van 0 tot en met 18 jaar mediawijs te laten opgroeien.
• Onderzoekers Dian De Vries en Peter Nikken ontwikkelden De Schermwijzer, een praktische gids voor ouders over schermen, sociale media, gamen en online veiligheid. Daarin koppelen ze leeftijdsgebonden adviezen aan wetenschappelijke inzichten over de impact van diverse media op kinderen in diverse ontwikkelingsstadia.

… rond het voorkomen van schooluitval

Er bestaan heel wat goede praktijken in de strijd tegen schooluitval en ongekwalificeerde uitstroom. Ter inspiratie vind je hieronder een korte beschrijving van en links naar enkele daarvan.

• Brugfiguren slaan de brug tussen kwetsbare gezinnen, de school en welzijnsactoren, door als vertrouwensfiguur te fungeren voor kansarme gezinnen, de communicatie tussen gezin en school te ondersteunen en bewustzijn over de thuissituatie te creëren bij schoolteams.
• Vrijwillige gezinsbuddy’s van Home-Start staan ouders met jonge kinderen bij in hun dagelijkse zorgen over opvoeding, administratie en het schoolse gebeuren. Door de wekelijkse aanwezigheid van een opgeleide vrijwilliger in het gezin, vergroten de draagkracht en opvoedingsvaardigheden van de ouders, verbreedt het sociaal netwerk en wordt er actief ingezet op het realiseren van de grondrechten.
• Krijt vzw begeleidt basis- en secundaire scholen op maat om een bewust armoede- en kostenbeleid uit te werken; organiseert ‘train-the-trainer-’ opleidingen; en begeleidt de samenwerking tussen lokale besturen, scholen en welzijnspartners naar een afgestemd armoedebeleid.
• ‘Kan onderwijs zonder welzijn. En vice versa?’ is een inspiratiegids met praktijkvoorbeelden over de samenwerking tussen onderwijs en welzijn, gericht op het creëren van optimale leeromstandigheden voor kwetsbare kinderen en jongeren.
• Onderwijsambassadeurs houden het thema onderwijs warm binnen een jeugdhulporganisatie en bouwen en bewaken bruggen met de onderwijspartners. De onderwijsambassadeur is het aanspreekpunt vanuit het beleid om te informeren en zo expertise op te bouwen. Daarnaast maakt hij de vertaalslag naar een coherent onderwijsbeleid binnen de organisatie en biedt (proactief) ondersteuning aan de individuele begeleiders in de schoolse trajecten van de kinderen en jongeren. Bovendien kunnen zij voor de organisatie het gezicht zijn in de contacten met lokale onderwijspartners.
• STOP4-7 organiseert een hulpverlening (training en begeleiding) voor jonge kinderen, tussen 4 jaar 0 maand en 7 jaar 11 maand, met (ernstige) gedragsproblemen thuis en/of op school. Het STOP4-7 programma richt zich op het kind, de ouders en de school en omvat drie trainingen: een kindtraining, een oudertraining en een leerkrachtentraining. Bovendien is er mogelijkheid tot begeleiding aan huis en zijn er verschillende contacten met de leerkrachten op school.
• Kr8-12 is een training voor kinderen van 8 tot 12 jaar, hun ouders en leerkrachten. Het kind leert in een klasje binnen CKG De Stap sociale vaardigheden waarbij het kind versterkt wordt in emotieregulatie, opvolging van regels, probleemoplossende vaardigheden, ontspanningsoefeningen, helpende gedachten, samenspelen en samenwerken, talentontwikkeling,… Ouders en leerkrachten leren hoe ze aangenaam gedrag versterken en storend gedrag verminderen.
• Angst voor de schoolpoort is een onderzoeksproject, dat onder meer resulteerde in een brochure voor schoolteams gericht op het aanpakken van schoolweigering.
• ‘It takes a village to raise a child’ is een samenwerking tussen acht Europese partners die in zeven verschillende lokale contexten een innovatieve, holistische aanpak van schoolse vertraging en voortijdig schoolverlaten opzetten, in co-creatie met kinderen, jongeren en hun ouders.
• Naadloze Flexibele Trajecten of NAFT zijn tijdelijke, intensieve begeleidingstrajecten voor leerlingen, klasgroepen, leerkrachten en scholen in het secundair onderwijs wanneer schooluitval dreigt.
• Arktos is een Vlaams expertisecentrum voor kinderen en jongeren van 6 tot 25 jaar in kwetsbare situaties en personen met een beperking voor wie de aansluiting op school, werk en samenleving minder evident blijkt. Naast aanbieder van NAFT is Arktos al jarenlang partner van scholen in Vlaanderen en Brussel, zowel in het basisonderwijs als in het secundair onderwijs. Arktos biedt ondersteuning aan de leerling, de klas, de leerkracht(enteams) en de school.
• Groep INTRO zet in op positieve verbinding tussen leerlingen en hun school, via vorming, begeleiding en advies. Groep INTRO is ook een NAFT-aanbieder. Daarnaast bieden ze via Ducktape versterkt ondersteuning aan leerkrachten(teams) en scholen. In Brussel is er binnen NAFT een proefproject waarbij scholen worden ondersteund in het organiseren van een effectief (en autoritatief) aanwezigheidsbeleid.
• Warme Scholen werken d.m.v. een abc-klimaat aan de veerkracht, de betrokkenheid en het welbevinden van leerlingen en leerkrachten, zijn georganiseerd in leergemeenschappen en zetten sterk in op gepersonaliseerde leertrajecten en gedeeld leiderschap van leerkrachtenteams.
• Talentenatelier voor Jongeren of TAJO organiseert interactieve ateliers om jongeren te laten kennismaken met uiteenlopende beroepen en de competenties en talenten die daarbij horen, om hen te laten ervaren welke vakgebieden hen aanspreken en zo te stimuleren om te gaan studeren.
• Toekomstatelier – Atelier D’Avenir of TADA organiseert praktijklessen, buitenschoolse activiteiten en een alumni-netwerk voor jongeren uit maatschappelijk kwetsbare milieus in Brussels, zodat ze zichzelf en de maatschappij kunnen ontdekken.

Handige tools, duidelijke info en initiatieven uit diverse domeinen

Het begrip ‘kinderrechtenpraktijken’ is een parapluterm voor een diversiteit aan tools. Educatief materiaal om les te geven over het kinderrechtenverdrag, een methodiek om beleidsparticipatie van kinderen en jongeren te bevorderen, een kindvriendelijke informatiekit om kinderen bewust te maken van hun rechten… Deze goede praktijken bewijzen hun nut!

• De website jeugdrecht.be (SAM – Steunpunt Mens en Samenleving) antwoordt op vragen van alle praktijkwerkers over de rechten van kinderen en jongeren. Missie: toegankelijke en betrouwbare juridische informatie op maat van jouw praktijk. De website bevat ook een helpdesk.
• SAM biedt ook cursussen, trainingen en vormingen aan praktijkwerkers.
• De Kinderrechtenschool biedt een traject met scholen om kinderrechten in de schoolcultuur te integreren. Er is ook lesmateriaal om met kinderrechten aan de slag te gaan in de klas. Dit is een intiatief van KIYO, Plan International België, UNICEF, DGDE, Djapo, VIA Don Boso en Echo-Communication.
• Toolbox jeugdwerk tegen racisme is een initiatief van Uit De Marge en Chiro. Hoe ga je als jeugdwerker om met racisme en discriminatie? Hoe werk je met kinderen en jongeren rond groepsdynamiek en positieve identiteitsontwikkeling? Hoe maak je privileges en racisme zichtbaar en bespreekbaar? Hoe kunnen kinderen, jongeren en jeugdwerkers reageren op racisme? En hoe kunnen jeugdwerkers slachtoffers van racisme bijstaan, nazorg bieden en hun veerkracht versterken? Deze toolbox op maat van jeugdwerkers biedt daarop een antwoord met een ruim aanbod aan tools waarmee je meteen aan de slag kan in je werking. Gericht op zoek naar spellen en methodieken die bruikbaar zijn in jouw specifieke context? Raadpleeg tools volgens leeftijd, thema of niveau en vind meteen heel wat relevant materiaal!
• Het boek ‘Racisme, stop de pijn’ leert je hoe racisme eruit kan zien, dat racisme kwetsuren veroorzaakt, en hoe je ermee omgaat. Uit De Marge nam het initiatief en mikt op kinderen vanaf negen jaar en hun ouders, opvoeders, leerkrachten, jeugdwerkers…
• Know Your Rights is een vorming in het kader van Zo Geflikt (een project met als doel de relatie tussen jongeren, jeugdwerkers en politieagenten te verbeteren) die specifiek ingaat op kinder- en mensenrechten in contacten met de politie. Doelpubliek: jongeren en jeugdwerkers.
• De kindnorm van Gezinsbond geeft een concrete en praktische vertaling aan het Kinderrechtenverdrag. Zo kunnen beleidsmakers en -medewerkers beleid toetsen aan wat kinderen nodig hebben en aankunnen.
• De website veiligonline.be informeert ouders op een interactieve manier over internet en privacy, gamen, sociale media, cyberpesten, online relaties en seksualiteit. Het doel is om ouders te versterken in de mediaopvoeding van hun kinderen. Er is ook informatie over vormingen terug te vinden.
• De Report Cards-serie van UNICEF België focust op het welzijn van kinderen in geïndustrialiseerde landen. Elke Report Card bevat een ranglijst van de OESO-landen op basis van hun staat van dienst op een welbepaald gebied m.b.t. kinderrechten en is bedoeld voor beleidsmakers en -medewerkers.
• De rapporten van ‘State of the World’s Children’ (UNICEF) bieden leerlingen van 10 tot 12 jaar info over kinderrechten en hoe ze die kunnen realiseren, over wereldburgerschap, de missie van UNICEF en over belangrijke thema’s als diversiteit en participatie. Dit gebeurt via workshops waarbij de leerlingen actief worden betrokken, spelletjes en interactieve video’s.
• UNICEF België biedt daarnaast ook educatief materiaal rond kinderrechteneducatie, voor in de klas of tijdens de lerarenopleiding.
• Sportpret vzw biedt praktijkgerichte vorming om sportclubs, jeugdbewegingen, verenigingen… te inspireren en te activeren om bewust stil te staan bij mogelijke deelnamedrempels voor gezinnen in armoede en hoe deze te vermijden. Er kunnen ook coachingsuren opgenomen worden waarbij één op één met afdelingen of werkingen kan nagegaan worden hoe drempels aangepakt kunnen worden. Doelpubliek? Lokale besturen, koepelorganisaties en federaties die hun aangesloten clubs, afdelingen, verenigingen… willen ondersteunen

Welke noden bestaan er nog rond het delen van goede praktijken?

Dankzij een vragenronde bij onze leden kwamen we te weten op welke vlakken zij nog inspiratie kunnen gebruiken. Ook worden de onderwerpen van onze standpunten op een democratische manier ‘gestemd’ door de leden van de Kinderrechtencoalitie. Dus ook de standpunten die (net) niet gekozen zijn voor verdere uitwerken, vormen dus een goede indicator: op welke gebieden is er nood aan extra informatie rond goede praktijken? Hieronder lijsten we het op.

Geweld

• Bescherming en ondersteuning van kinderen bij intrafamiliaal geweld
• Hoorrecht van kinderen in de rechtbank.
• Zogenaamd opvoedkundig geweld (‘pedagogische tik’)

Onderwijs

• Capaciteitsgebrek in het onderwijs
• De plaats van religie in het onderwijs
• Gelijke onderwijskansen
• Inclusief onderwijs

Welzijn & jeugdhulp

• Mentaal welzijn van jonge kinderen (-12 jaar).
• Rechten opeisen in de jeugdhulp & het vernieuwde DRM
• Decreet vroeg en nabij
• Jonge mantelzorgers
• Racisme

Digitalisering

• Sociale media, privacy en veiligheid van kinderen en jongeren.
• Digitalisering – focus op AI
• Digitalisering – focus op seksuele misbruikbeelden van kinderen

Kinderen en jongeren in de publieke ruimte.

• Klimaat
• Leefomgeving
• Mobiliteit

Jongeren en democratie

• Recht op protest

Vrije tijd

• Recht op vrije tijd
• Vrijwillig engagement

Kinderrechtendag

Dit was de allereerste Kinderrechtendag

In maart 2020 legde een virus de wereld lam. Het was een heftige periode. Ook voor kinderen en jongeren. Het Kinderrechtencommissariaat, het Kenniscentrum Kinderrechten en wijzelf deden een bevraging waarop 44.000 jongeren reageerden.

Het bleek een eyeopener te zijn en een nieuw initiatief kreeg vorm. Het Kinderrechtencommissariaat kreeg de vraag van het Vlaams Parlement om een Kinderrechtendag te organiseren, een dag waarop kinderen en jongeren in gesprek gaan met de parlementsleden.

Samen met het Kinderrechtencommissariaat, KeKi, de Vlaamse Jeugdraad en de Vlaamse Scholierenkoepel zetten we onze schouders onder de organisatie van de dag. Jongeren selecteerden de thema’s waarover ze in gesprek wilden gaan met de parlementsleden.

En toen was het zover. Op 19 november 2021 tekenden een tachtigtal jongeren present. Er werden kritische vragen gesteld, er werd geluisterd naar elkaar en gedebatteerd. De parlementsleden stonden versteld van zoveel enthousiasme en bevlogenheid. Een parlementslid zei: “Ik heb naar jouw argumentatie geluisterd en je hebt me doen twijfelen. Ik ben nog niet helemaal overtuigd, maar ik bekijk het nu wel met andere ogen”.

Bekijk hier de aftermovie van het Kinderrechtencommissariaat.

Inspiratiegids

Kinderrechten op lokaal niveau

In februari 2019 schreef de Kinderrechtencoalitie een inspiratiegids voor lokale diensten en beleidsmakers.

De gids behandelt het onderwerp ‘kinderrechten op lokaal niveau’.